آسمان تماشایی 1404 میزبان دو ماه گرفتگی، سه خورشیدگرفتگی و بارش های شهابی

مهندس مسعود عتیقی در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به رخدادهای نجومی سال 1404، اعتدال بهاری را آغازگر فهرست بلند بالای رخدادهای نجومی سال دانست و گفت: اولین رویداد رصدی سال جدید، خورشیدگرفتگی جزئی است که در ایران قابل مشاهده نیست. این کسوف در اروپا، شمال قاره آسیا، غرب و شمال افریقا، بخش زیادی از شمال قاره امریکا، بخش کوچکی از شمال امریکای جنوبی و همچنین در قطب شمال و اقیانوس اطلس قابل مشاهده است.

وی زمان وقوع این خورشیدگرفتگی را روز شنبه 9 فروردین 1404 ذکر کرد و افزود: دوشنبه اول اردیبهشت 1404 سیاره تیزپای تیر به حداکثر کشیدگی غربی خود نسبت به خورشید می رسد و بهترین شرایط را برای رصد در شامگاه این روز در افق غرب و پس از غروب مهر تابان دارا است.

عتیقی تاکید کرد: جدایی زاویه ای تیر و خورشید در این شامگاه 27.4 درجه است.

وقوع نخستین بارش شهابی 1404

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: بامداد چهارشنبه، 3 اردیبهشت بارش شهابی چنگی (شلیاقی) نخستین بارش شهابی سال خواهد بود و حداکثر 18 شهاب در ساعت در این بارش قابل مشاهده است.

وی عامل این بارش زیبای بهاری را دنباله دار «تاچر» (C/1861G1)  دانست و یادآور شد: نور هلال کاهنده صبحگاهی ماه برای رصد این بارش شرایط نسبتا نامناسبی را ایجاد می کند.

عتیقی اضافه کرد: شنبه 5 ماه می 2025 برابر با 13 اردیبهشت، روز جهانی ستاره شناسی در سال 1404 خواهد بود و از روز دوشنبه 8 تا یکشنبه 14 اردیبهشت (28 آوریل تا 4 می 2025) هفته جهانی ستاره شناسی در سال 1404 است.

عتیقی افزود: با توجه به این مناسبت بین المللی، انجمن نجوم آماتوری ایران که پیشگام در برگزاری این مناسبت جهانی از سال 1380 خورشیدی تا کنون در ایران بوده است، برنامه های علمی ترویجی را همچون گذشته در فضاهای عمومی و حتی برای گروه های خاص اجتماعی در سال 1404، اطلاع رسانی و برگزار خواهد کرد.

دومین بارش شهابی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: بامداد سه شنبه 16 اردیبهشت بارش شهابی اتادلوی با 30 تا 50 شهاب در ساعت از راه می رسد. دنباله دار مشهور «هالی» منشأ شهاب های این بارش است و صورت فلکی «سطل آب» یا «دلو» محل کانون این بارش است. متاسفانه باز هم نور زیاد ماه مزاحم مشاهده شهاب های این بارش حتی در نقاط دور از آلودگی هوا و نور شهرها است.

عتیقی اظهار کرد: یکشنبه 11 خرداد ملکه آسمان؛ سیاره ناهید (زهره) به حداکثر کشیدگی غربی خود نسبت به مهر تابان می رسد و ضمن طولانی بودن حضورش در آسمان شامگاهی و در افق غرب؛ پس از غروب مهر تابان کیفیت رصدی نسبتا خوبی خواهد داشت.

وی حداکثر جدایی زاویه ای ناهید و خورشید در این تاریخ را 45.9 درجه دانست و یادآور شد: از درون تلسکوپ و دوربین های دو چشمی نجومی این سیاره شبیه به وضعیت ماه در شرایط تربیع دیده می شود.

انقلاب تابستانی

این محقق حوزه نجوم آماتوری گفت: در ساعت 6 و 12 دقیقه صبح روز شنبه 31 خرداد، خورشید به نقطه انقلاب تابستانی می رسد و در پی کوتاه ترین شب، ساکنان نیمکره شمالی، طولانی ترین روز سال را تجربه می کنند.

عتیقی خاطر نشان کرد: همزمان با فصل گرما در این نیمکره، ساکنان نیمکره جنوبی زمین در آستانه فصل سرد زمستان هستند. ایرانیان باستان جشن های مختلفی از جمله جشن آب را در نقاط مختلف کشور پهناورمان در گذشته های دور برگزار می کردند.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران گفت: پنج شنبه 12 تیر 1404 کره زمین در مدار بیضوی خود به دور خورشید به دورترین فاصله با مهر تابان می رسد و زمان این رخداد نجومی ساعت 23 و 24 دقیقه شبانگاه این تاریخ است.

به گفته وی، در این تاریخ فاصله زمین تا خورشید 152.1 میلیون کیلومتر است.

وی ادامه داد: جمعه، 13 تیر 1404 سیاره داغ تیر به حداکثر کشیدگی شرقی می رسد و جدایی این سیاره با خورشید 25.9 درجه است. این سیاره در بامداد این روز و ساعتی قبل از طلوع مهر تابان، شرایط مناسبی برای رصد در افق شرق خواهد داشت.

بارش شهابی پرساوشی

عتیقی خاطر نشان کرد: بامداد چهارشنبه، 22 مرداد 1404 زمان اوج بارش شهابی پرساوشی است و آذرگوی های زیبای این بارش شهابی تابستانی از مشخصه های آن است.

وی تاکید کرد: این بارش با 60 تا 100 شهاب در ساعت یکی از بارش های معروف شهابی سالانه به ویژه در فصل تابستان و هوای معتدل کوهستانی است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری دنباله دار سوئیف تاتل/109P را عامل این بارش جذاب عنوان کرد و گفت: نور کوژ ماه کاهنده تا حدودی مزاحم رصد شهاب های این بارش است.

دومین کشیدگی غربی سیاره تیر

وی ادامه داد: سه شنبه 28 مرداد سیاره تیزپای تیر (عُطارد) مجددا در سال 1404 به بیشترین کشیدگی غربی خود می رسد و پس از غروب خورشید در افق غربی، بیشترین حضور را برای رصد در آسمان دارد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری ایران حداکثر کشیدگی سیاره تیر در این روز را 18.6 درجه عنوان کرد.

وقوع ماه گرفتگی

عتیقی افزود: یکشنبه 16 شهریور بهترین رویداد نجومی سال 1404 برای مشاهده پیش روی علاقه مندان در کشورمان و بسیاری از نقاط دنیا است؛ در این شب ماه گرفتگی رخ خواهد داد که در قاره اروپا، آفریقا، آسیا، استرالیا و نیوزلند قابل مشاهده است.

وی تاکید کرد: کلیه مراحل این خسوف در ایران قابل مشاهده بوده و از ساعت 19 و 57 دقیقه این تاریخ، خسوف آغاز و گرفت ماه در ساعت 21 کامل خواهد شد. ساعت 21 و 22 دقیقه و 51 ثانیه ماه گرفتگی کامل تمام می شود و در ساعت 23 و 26 دقیقه گرفت جزئی ماه به پایان می رسد.

عتیقی اظهار کرد: لازم به توضیح است که گرفت نیمسایه که تغییر نورانیت ماه با چشم غیر مسلح چندان قابل تشخیص نیست، تا دقایقی پس از نیمه شب این شب ادامه دارد.

خورشیدگرفتگی دوم

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اضافه کرد: یکشنبه 30 شهریور، خورگرفت جزئی دوم در سال 1404 رخ می دهد. خورشیدگرفتگی جزیی این تاریخ در جنوبگان و اقیانوس های اطلس و آرام و در جنوب استرالیا قابل مشاهده است.

وی اظهار کرد: همچنین در شبانگاه یکشنبه 30 شهریور سیاره حلقه بر گردن کیوان (زحل) به وضعیت مقابله می رسد و در طول شب امکان رصد آن وجود دارد.

عتیقی یادآور شد: در ساعت 21 و 49 دقیقه دوشنبه، 31 شهریور مهر تابان به نقطه اعتدال پاییزی می رسد و در سراسر کره زمین طول شب و روز برابر است. با شروع فصل خزان در نیمکره شمالی، بهار در نیمکره جنوبی آغاز خواهد شد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری، گفت: بامداد پنجشنبه، 17 مهر زمان اوج بارش شهابی اژدهایی است. ZHR این بارش بسیار پایین و تنها 5 شهاب در ساعت می تواند قابل مشاهده باشد، اما نور زیاد ماه پس از وضعیت بدر، امکان مشاهده آن را از رصدگران سلب خواهد کرد.

به گفته وی، عامل بارش شهابی اژدهایی دنباله دار جیاکوبینی-زینر/ 21P است.

بارش شهابی جباری

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به بارش شهابی جباری در سال 1404 گفت: این بارش بهترین شرایط را در سال جاری دارد؛ چرا که در زمان ماه نو به دلیل نبود نور مزاحم ماه، تمامی شهاب های این بارش را می توان مشاهده کرد.

وی با بیان اینکه برای مشاهده آذرگوی های این بارش، دور شدن از آلودگی هوای شهرها توصیه می شود، ادامه داد: عامل این بارش نیز دنباله مشهور هالی است و کانون این بارش در صورت فلکی شکارچی قرار دارد.

عتیقی تاکید کرد: زمان اوج بارش چهارشنبه، 30 مهر 1404 خواهد بود.

وی با بیان اینکه چهارشنبه، 7 آبان برای مرتبه دوم در سال 1404 سیاره تیر به بیشترین کشیدگی شرقی می رسد و طولانی ترین زمان رصد را در اختیار علاقه مندان قرار می دهد، گفت: جدایی تیر از خورشید در این زمان 23.9 درجه است و پیش از مهر تابان در افق شرق آسمان می توان این سیاره تیزپا را از درون تلسکوپ به شکل ماه تربیع مشاهده کرد.

مشاهده اولین ابرماه

این فعال حوزه نجوم آماتوری اظهار کرد: چهارشنبه، 14 آبان اولین اَبَرماه سال 1404 که بومیان امریکا آن را ابرماه سگ آبی می نامیدند، قابل مشاهده است. اَبَرماه زمانی دیده می شود که ماه کامل در مدار بیضی خود به گرد زمین، در کمترین فاصله با کره زمین و یا نزدیک به این شرایط قرار گیرد.

عتیقی گفت: بامداد سه شنبه 27 آبان بارش شهابی اسدی 1404 بهترین بارش سال برای رصد خواهد بود؛ زیرا این بارش نیز در نزدیکی ماه نو به اوج می رسد. البته ZHR این بارش بین 15 تا 20 شهاب است و پیش بینی می شود که از سال های آینده و با نزدیک شدن دنباله دار عامل این بارش، شهاب های بیشتری مشاهده شود.

وی با تاکید بر اینکه دنباله دار تمپل تاتل 55P عامل بارش شهابی اسدی است، افزود: پنج شنبه 13 آذر 1404 دومین اَبَرماه با نام «ابرماه سرد» در شبانگاه این تاریخ قابل مشاهده خواهد بود.

عتیقی ادامه داد: یکشنبه، 13 آذر نیز سیاره تیر برای سومین بار در سال، به حداکثر کشیدگی غربی با 20.7 درجه جدایی از خورشید در افق غرب آسمان و پس از غروب خورشید می رسد.

وی اضافه کرد: یکشنبه، 23 آذر بارش شهابی دوپیکیری (جوزایی) که یکی از پر تعدادترین بارش های سالیانه است، با 120 تا 150 شهاب در ساعت در این شب به اوج می رسد. نور ماه در وضعیت تربیع آخر تا حدودی مزاحم رصد شهاب های این بارش است.

به گفته این محقق حوزه نجوم آماتوری، عامل بارش شهابی جوزایی نه یک دنباله دار، بلکه سیارک فیتون 3200 است.

آغاز انقلاب زمستانه

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه یکشنبه 30 آذر، مهر تابان به نقطه انقلاب زمستانی می رسد، گفت: در ساعت 12 و 50 دقیقه ظهر این روز آغاز زمستان در نیمکره شمالی است.

وی تاکید کرد: با وجود آنکه خورشید در کمترین فاصله با زمین طی این روزها است، اما به دلیل انحراف محوری زمین و تابش مایل خورشید بر سطح نیمکره شمالی، سرما بر این نیمکره از زمین مستولی خواهد شد. در همین زمان فصل گرم تابستان در نیمکره جنوبی شروع می شود.

عتیقی اظهار کرد: همچنین بامداد یکشنبه، 30 آذر بارش شهابی دُبی یا دب اصغری با 10 شهاب در ساعت به اوج می رسد.

وی اضافه کرد: شنبه، 13 دی سومین و آخرین اَبَرماه 1404 قابل مشاهده است. این ماه که در میان بومیان امریکا با توجه به فصل سرما به نام «ماه گرگ» معروف شده است، در ساعت 13 و 34 دقیقه این روز، به وضعیت ماه کامل می رسد.

عتیقی خاطر نشان کرد: بامداد یکشنبه، 14 دی زمان اوج بارش شهابی ربعی خواهد بود که متاسفانه نور زیاد اَبَرماه، مزاحم مشاهده تعداد زیادی از شهاب های این بارش پر تعداد سالیانه است. عامل بارش شهابی ربعی، ذرات به جا مانده از دنباله دار نیست، بلکه یک سیارک با نام 2003EH1 است.

وی گفت: شنبه، 20 دی سیاره گازی غول پیکر برجیس و یا زاوش (مشتری) در این شب به وضعیت مقابله رسیده و در سراسر طول شب بهترین وضعیت را برای مشاهده با چشم و یا تلسکوپ دارد.

این محقق حوزه نجوم آماتوری، از وقوع خور گرفت حلقوی در روز سه شنبه، 28 بهمن خبر داد و گفت: این خورشیدگرفتگی در قطب جنوب و جنوب اقیانوس هند قابل مشاهده است.

وی ادامه داد: پنج شنبه، 30 بهمن سومین و آخرین کشیدگی شرقی سیاره تیزپای تیر در سال 1404 خواهد بود؛ سیاره تیر با زاویه جدایی 18.1 درجه، در بامداد این روز بسیار نزدیک به افق شرق قابل مشاهده است.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اظهار کرد: سه شنبه 12 اسفند، دومین ماه گرفتگی سال 1404 رخ می دهد که از نوع کلی است. این ماه گرفتگی از شرق آسیا، قاره استرالیا، اقیانوس اطلس و شمال قاره امریکا قابل مشاهده است.

وی تاکید کرد: نیمی از کشورمان در پهنه این ماه گرفتگی آن هم در شرایط ماه گرفت نیمسایه که برای چشم انسان چندان قابل تشخیص نیست، قرار دارد.

انتهای پیام